Transformatie en visievorming begint met het doorgronden van de identiteit van een plek. Wij bestuderen de ontstaansgeschiedenis, de tijdlagen en de kantelmomenten die zich daarin aftekenen, het concept en de ruimtelijke structuur, de bouwsubstantie en de maatschappelijke betekenis. De essenties leggen we vast in een cultuurhistorisch onderzoek. Hierin beschrijven we de ontwikkeling van een tuin, een landgoed, een park of een cultuurlandschap. We identificeren verrassende en inspirerende verbindingen. De tuin of het gebied krijgt karakter en gaat leven. Kennis van wat het is, prikkelt de verbeelding over wat het kan worden. Onze input wordt benut als onderlegger voor een beschermde status, een tuinrenovatie, een beheerbeleid of een herontwikkeling. Vaak zijn we nauw betrokken bij de vertaalslag van de cultuurhistorische waardering naar de concrete gebiedstransformatie.

CASUS 1

DE TUIN VAN HET HUIS OP DE BUNKER

Tuinhistorisch onderzoek 

in opdracht van eigenaar Steven van der Goes

Een betonnen monoliet als onverwoestbaar gegeven vormde het uitgangspunt voor deze bijzondere, half-verscholen tuin aan de Ruychrocklaan in Den Haag. Voor het echtpaar Van Kampen-De Breij ontwierp architect Romke de Vries hier een totaalensemble van een licht woonhuis bovenop een bunker van de Atlantikwall en een weelderige tuin op meerdere niveaus. Alles is beweging: de vloeiende overgang tussen huis en terras, de vier trappen, de terrassen, de wijze waarop de tuin via de Kunrader steenwanden tegen de bunker op 'klimt', de rijkdom van de beplanting, de compositie van open- en geslotenheid, hoog en laag, donker en licht. De tuin en het huis zijn liefdevol hersteld door de huidige eigenaar Steven van der Goes, die aan SteenhuisMeurs vroeg om de cultuurhistorische waarden van de tuin te duiden. Minstens zo bijzonder als de rijkdom van planten en materialen is de wijze waarop de tuin als ogenschijnlijk eindeloze groenwereld is ingepast inde overgang van de statige groene villawijk naar de bossen van Clingendael.

Huis op de bunker

CASUS 2

STADSPARK GRONINGEN

Ideeëngeschiedenis en tuin- en bouwhistorische waardering

in opdracht van de gemeente Groningen

Het Stadspark van Groningen werd in de beginjaren gepresenteerd als ‘hoofd-lustoord voor de Groningers, kroonjuweel van de stad.’ Het park kwam voort uit de succesvolle samenwerking tussen directeur Gemeentewerken J.A. Mulock Houwer (1857-1933) en grootindustrieel J.E. Scholten (1849-1918). Leeftijdsgenoten waren het, met grote dromen voor de stad en de stedelingen. Het Stadspark werd ontworpen door de Haarlemse tuinarchitect Leonard Springer en later uitgebreid tot een enorme ontspanningsruimte van 140 hectare met groene uitlopers de stad en het ommeland in. Het Stadspark heeft aandacht en zorg nodig, én biedt grote toekomstkansen. In 2023 werkte bureau SteenhuisMeurs aan een cultuurhistorische analyse van het Stadspark met drie onderdelen: de ideeëngeschiedenis, een tuinhistorische analyse en een bouwhistorische analyse van de gebouwen aan de drafbaan. De onderzoeken bevatten lessen, voorbeelden, ontwerpvalkuilen die steeds open bleven liggen en referenties naar andere steden. Het Stadspark vertelt de verhalen van de stad en verbindt de Groningers: van de opkomst van de industrie tot de volkswoningbouw, van sport en spel tot de Joodse geschiedenis, van stedenbouw tot landschap en van stad en ommeland.

Stadspark, Groningen

CASUS 3

WIELEWAAL, EINDHOVEN

Tuinhistorische en cultuurhistorische analyse en waardestelling

in opdracht van gemeente Eindhoven

De Wielewaal was bijna een eeuw lang bezit van de familie Philips. Anton en Frits Philips transformeerden een productiebos in een uniek twintigste-eeuws landgoed, grenzend aan hun fabrieken in Strijp. Uit Antons tijd dateren de ‘hut van oom Ton’ aan een vennetje, het pinetum (een naaldbomentuin), het arboretum, het sterrenbos en (resten van) bijzondere tuinen in het bos. Frits Philips bouwde landhuis de Wielewaal en ging er in 1934 wonen. Van een wandelpark met bijzondere boskamers en een blokhut, veranderde De Wielewaal in een landgoed dat was georganiseerd rondom een imposant hoofdhuis. Het cederpark, het arboretum en het sterrenbos werden ‘omgebouwd’ tot een open ruimte om het huis, waarin de tuin in het landschap overloopt. Vanuit de Wielewaal zijn zichtlijnen van honderden meters lang, die nergens de grens van het landgoed overschrijden. In 2007 verkochten de erven Philips het leeuwendeel van De Wielewaal aan een ondernemer. Hij verbouwde het landhuis en heeft het bezit in 2022 aan de gemeente overgedaan. Het is de bedoeling het landgoed te transformeren tot een publiek park voor recreatie, natuur en de ‘Philips legacy’. Het onderzoek dient als een vertrekput. De aanbeveling om delen van het landgoed als gemeentelijk monument te beschermen is inmiddels opgevolgd.

Wielewaal, Eindhoven