GEBOUWEN EN STEDELIJKE GEBIEDEN – ERFGOEDSTRATEGIEËN EN BEELDKWALITEITSPLANNEN
WAT DOET STEENHUISMEURS?
De wereld verandert voortdurend. Het oude transformeert tot iets nieuws, waarbij we op de ene plek zuiniger willen en moeten zijn dan op de andere. In omgevingsvisies, omgevingsvergunningen, bestemmingsplannen en erfgoedbeleid is cultuurhistorie een belangrijke afwegingsfactor. Wij borgen de cultuurhistorie in ruimtelijke plannen. Voor overheden en ontwikkelaars stellen wij erfgoednota’s en -strategieën op en ontwikkelen we een instrumentarium voor beschermde stads- en dorpsgezichten. In kwaliteitsteams, ontwerpoverleggen en participatiegesprekken definiëren we waar ruimte is voor transformatie die de cultuurhistorische waarden versterkt. Samen maken we duidelijk hoe hoog de ambitie voor een gebied is. Plannen worden er beter van.
CASUS 1
HEALTHY AGING CAMPUS, GRONINGEN
Erfgoedstrategie
in opdracht van UMCG Groningen
Sinds 1903 is het Algemeen Provinciaal, Stads- en Academisch Ziekenhuis gevestigd aan de Oostersingel in Groningen. Wat begon als een paviljoencomplex aan de rand van de stad, heeft zich door opeenvolgende transformaties ontwikkeld tot het uitgestrekte UMCG-terrein, inmiddels volledig ingesloten door de stad. Het ziekenhuis heeft zich voortdurend aangepast aan nieuwe medische en ruimtelijke inzichten, en die dynamiek zet zich voort met de ontwikkeling van de Healthy Aging Campus (HAC).
Tegelijk met deze transformaties groeit het besef dat het verleden van het ziekenhuis waardevol is voor de toekomst. De gemeente Groningen heeft verschillende gebouwen en het hekwerk op het ziekenhuisterrein aangemerkt als karakteristiek erfgoed. Dit betekent dat hun erfgoedwaarden moeten worden meegewogen in toekomstige ontwikkelingen. Op sommige plekken, zoals de oude paviljoens langs de Oostersingel, sluiten de plannengoed aan op de cultuurhistorische waarde. Elders, zoals bij de naoorlogse bebouwing aan de noord- en oostzijde, hebben de vernieuwingsambities meer ingrijpende gevolgen.
Het UMCG vroeg SteenhuisMeurs daarom om een cultuurhistorische gebiedsverkenning en erfgoedstrategie op te stellen. Het onderzoek brengt de historische gelaagdheid van het terrein in kaart en analyseert de ruimtelijke kenmerken en erfgoedwaarden. Een bouwfasenkaart visualiseert de tijdlagen van het complex. In de erfgoedstrategie wordt geadviseerd hoe deze waarden kunnen bijdragen aan de toekomst van de HAC en de ruimtelijke inbedding in de stad.
Healthy Aging Campus, Groningen
CASUS 2
HET ERFGOED VAN KEMA: VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST
Erfgoedontwikkelstrategie
in samenwerking met Office Winhov en PeetersenDaan
Het monumentale landgoed Den Brink in Arnhem werd een eeuw geleden aangekocht door KEMA, de stichting Keuringsbureau van Elektrotechnische Materialen. Op het landgoed verrezen allerlei laboratoria en testinrichtingen, zonder dat de sfeer van een buitenplaats verloren ging. Het KEMA-terrein werd een van de mooiste industriegebieden van Nederland: een park met paviljoen in het groen, ontworpen door de toparchitecten van het eigen bouwbureau. KEMA is allang verhuisd, het landgoed werd een rijksmonument – en de nieuwe eigenaar streeft naar continuïteit in het gebruik. Het oude KEMA-terrein wordt doorontwikkeld tot een Electricity Campus. Allerlei bedrijven op het gebied van energietransitie kunnen zich hier vestigen. De opgave is om het terrein en de gebouwen aan te passen aan de eisen van nu en waar mogelijk kantoorruimte toe te voegen. SteenhuisMeurs is gevraagd om een erfgoedontwikkelstrategie op te stellen, met de bestaande kwaliteit en monumentale waarde als uitgangspunt.
Op voorstel van SteenhuisMeurs is een ontwerpteam geformeerd met de specialismen architectuur (Office Winhov), landschap (Peeters & Daan) en erfgoed (SteenhuisMeurs). Gezamenlijk is een visie op hoofdlijnen gemaakt, om kwaliteiten te herstellen en te verduurzamen en heel nauwkeurig te bepalen waar verdichting mogelijk is, in lijn met de ruimtelijke logica van het terrein. Ook is de gemeente Arnhem in het proces betrokken. De volgende stappen zijn pilotprojecten van doorbestemming, landschapsherstel en het opstellen van een transformatiekader voor de nieuwe ontwikkelingen van gebouwen en het landschap.
Op korte termijn wordt gestart met pilot-renovaties van leegstaande gebouwen, het testen van een methodiek voor verduurzaming en herstel van het park, inclusief achterstallig onderhoud en ecologische herplanting. Voor de langere termijn worden transformatiekaders opgesteld voor zowel het erfgoed als het landschap. Deze moeten richting geven aan toekomstige ontwikkelingen en een balans vinden tussen behoud en nieuwe functies binnen de Electricity Campus.
KEMA
CASUS 3
BEELDKWALITEITSPLAN DEVENTER BINNENSTAD
in opdracht van gemeente Deventer
De binnenstad van Deventer heeft een voor Nederland grote historische rijkdom en gelaagdheid. Het voor zover bekend oudste stenen woonhuis van het land staat zij aan zij met een kortgeleden opgeleverde bibliotheek. Sinds 1988 is een groot gedeelte van de Deventer binnenstad een beschermd stadsgezicht. De gemeente Deventer wil de karakteristieke structuur en ruimtelijke kwaliteit van de binnenstad beschermen, mede omdat die zo sterk met de historische ontwikkeling van de binnenstad samenhangen. Het Beeldkwaliteitsplan geeft de gewenste ruimtelijke ontwikkeling aan, gebaseerd op de aanwezige kwaliteiten. Uitgangspunt is de samenhang tussen en integratie van de kwaliteiten van de historische stad en actuele opgaven op het gebied van klimaat, energie, mobiliteit en veranderend gebruik. Het beeldkwaliteitsplan bestaat uit drie delen: de visie op beeldkwaliteit, het handboek openbare ruimte en het handboek gebouwen. Het uiteindelijke beeldkwaliteitsplan is het resultaat van een actief participatieproces, met betrokken burgers, ondernemers, ambtenaren en bestuurders. Iedereen nam deel vanuit de liefde voor Deventer en de wens om de kwaliteit, unieke waarden en rijkdom van deze bijzondere binnenstad te koesteren. Het beeldkwaliteitsplan is online beschikbaar. Het beeldkwaliteitsplan is hier te bekijken: https://www.deventer.nl/beeldkwaliteitsplan
Deventer
GEBOUWEN EN STEDELIJKE GEBIEDEN – ERFGOEDSTRATEGIEËN EN BEELDKWALITEITSPLANNEN
WAT DOET STEENHUISMEURS?
De wereld verandert voortdurend. Het oude transformeert tot iets nieuws, waarbij we op de ene plek zuiniger willen en moeten zijn dan op de andere. In omgevingsvisies, omgevingsvergunningen, bestemmingsplannen en erfgoedbeleid is cultuurhistorie een belangrijke afwegingsfactor. Wij borgen de cultuurhistorie in ruimtelijke plannen. Voor overheden en ontwikkelaars stellen wij erfgoednota’s en -strategieën op en ontwikkelen we een instrumentarium voor beschermde stads- en dorpsgezichten. In kwaliteitsteams, ontwerpoverleggen en participatiegesprekken definiëren we waar ruimte is voor transformatie die de cultuurhistorische waarden versterkt. Samen maken we duidelijk hoe hoog de ambitie voor een gebied is. Plannen worden er beter van.
CASUS 1
HEALTHY AGING CAMPUS, GRONINGEN
Erfgoedstrategie
in opdracht van UMCG Groningen
Sinds 1903 is het Algemeen Provinciaal, Stads- en Academisch Ziekenhuis gevestigd aan de Oostersingel in Groningen. Wat begon als een paviljoencomplex aan de rand van de stad, heeft zich door opeenvolgende transformaties ontwikkeld tot het uitgestrekte UMCG-terrein, inmiddels volledig ingesloten door de stad. Het ziekenhuis heeft zich voortdurend aangepast aan nieuwe medische en ruimtelijke inzichten, en die dynamiek zet zich voort met de ontwikkeling van de Healthy Aging Campus (HAC).
Tegelijk met deze transformaties groeit het besef dat het verleden van het ziekenhuis waardevol is voor de toekomst. De gemeente Groningen heeft verschillende gebouwen en het hekwerk op het ziekenhuisterrein aangemerkt als karakteristiek erfgoed. Dit betekent dat hun erfgoedwaarden moeten worden meegewogen in toekomstige ontwikkelingen. Op sommige plekken, zoals de oude paviljoens langs de Oostersingel, sluiten de plannengoed aan op de cultuurhistorische waarde. Elders, zoals bij de naoorlogse bebouwing aan de noord- en oostzijde, hebben de vernieuwingsambities meer ingrijpende gevolgen.
Het UMCG vroeg SteenhuisMeurs daarom om een cultuurhistorische gebiedsverkenning en erfgoedstrategie op te stellen. Het onderzoek brengt de historische gelaagdheid van het terrein in kaart en analyseert de ruimtelijke kenmerken en erfgoedwaarden. Een bouwfasenkaart visualiseert de tijdlagen van het complex. In de erfgoedstrategie wordt geadviseerd hoe deze waarden kunnen bijdragen aan de toekomst van de HAC en de ruimtelijke inbedding in de stad.
Healthy Aging Campus, Groningen
CASUS 2
HET ERFGOED VAN KEMA: VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST
Erfgoedontwikkelstrategie
in samenwerking met Office Winhov en PeetersenDaan
Het monumentale landgoed Den Brink in Arnhem werd een eeuw geleden aangekocht door KEMA, de stichting Keuringsbureau van Elektrotechnische Materialen. Op het landgoed verrezen allerlei laboratoria en testinrichtingen, zonder dat de sfeer van een buitenplaats verloren ging. Het KEMA-terrein werd een van de mooiste industriegebieden van Nederland: een park met paviljoen in het groen, ontworpen door de toparchitecten van het eigen bouwbureau. KEMA is allang verhuisd, het landgoed werd een rijksmonument – en de nieuwe eigenaar streeft naar continuïteit in het gebruik. Het oude KEMA-terrein wordt doorontwikkeld tot een Electricity Campus. Allerlei bedrijven op het gebied van energietransitie kunnen zich hier vestigen. De opgave is om het terrein en de gebouwen aan te passen aan de eisen van nu en waar mogelijk kantoorruimte toe te voegen. SteenhuisMeurs is gevraagd om een erfgoedontwikkelstrategie op te stellen, met de bestaande kwaliteit en monumentale waarde als uitgangspunt.
Op voorstel van SteenhuisMeurs is een ontwerpteam geformeerd met de specialismen architectuur (Office Winhov), landschap (Peeters & Daan) en erfgoed (SteenhuisMeurs). Gezamenlijk is een visie op hoofdlijnen gemaakt, om kwaliteiten te herstellen en te verduurzamen en heel nauwkeurig te bepalen waar verdichting mogelijk is, in lijn met de ruimtelijke logica van het terrein. Ook is de gemeente Arnhem in het proces betrokken. De volgende stappen zijn pilotprojecten van doorbestemming, landschapsherstel en het opstellen van een transformatiekader voor de nieuwe ontwikkelingen van gebouwen en het landschap.
Op korte termijn wordt gestart met pilot-renovaties van leegstaande gebouwen, het testen van een methodiek voor verduurzaming en herstel van het park, inclusief achterstallig onderhoud en ecologische herplanting. Voor de langere termijn worden transformatiekaders opgesteld voor zowel het erfgoed als het landschap. Deze moeten richting geven aan toekomstige ontwikkelingen en een balans vinden tussen behoud en nieuwe functies binnen de Electricity Campus.
KEMA
CASUS 3
BEELDKWALITEITSPLAN DEVENTER BINNENSTAD
in opdracht van gemeente Deventer
De binnenstad van Deventer heeft een voor Nederland grote historische rijkdom en gelaagdheid. Het voor zover bekend oudste stenen woonhuis van het land staat zij aan zij met een kortgeleden opgeleverde bibliotheek. Sinds 1988 is een groot gedeelte van de Deventer binnenstad een beschermd stadsgezicht. De gemeente Deventer wil de karakteristieke structuur en ruimtelijke kwaliteit van de binnenstad beschermen, mede omdat die zo sterk met de historische ontwikkeling van de binnenstad samenhangen. Het Beeldkwaliteitsplan geeft de gewenste ruimtelijke ontwikkeling aan, gebaseerd op de aanwezige kwaliteiten. Uitgangspunt is de samenhang tussen en integratie van de kwaliteiten van de historische stad en actuele opgaven op het gebied van klimaat, energie, mobiliteit en veranderend gebruik. Het beeldkwaliteitsplan bestaat uit drie delen: de visie op beeldkwaliteit, het handboek openbare ruimte en het handboek gebouwen. Het uiteindelijke beeldkwaliteitsplan is het resultaat van een actief participatieproces, met betrokken burgers, ondernemers, ambtenaren en bestuurders. Iedereen nam deel vanuit de liefde voor Deventer en de wens om de kwaliteit, unieke waarden en rijkdom van deze bijzondere binnenstad te koesteren. Het beeldkwaliteitsplan is online beschikbaar. Het beeldkwaliteitsplan is hier te bekijken: https://www.deventer.nl/beeldkwaliteitsplan